5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU

5018 SAYILI KAMU MALİ YÖNETİMİ VE KONTROL KANUNU

·          Bu Kanunun amacı, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve mali saydamlığı sağlamak üzere;

Kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini,

·          Kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını,

·          Tüm mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini,

·          Raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemektir.

Kapsam5018 sayılı Kanun;

·          Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri,

·          Sosyal güvenlik kurumları,

·          Mahalli İdarelerin mali yönetim ve kontrolünü kapsar

·          Düzenleyici ve denetleyici kurumlar bu Kanunun bazı hükümlerine tabidirler.

·          Fonların kullanımı ve kontrolü de bu Kanun hükümlerine tabidir.

Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri:

·          Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri,

·          Sosyal güvenlik kurumları ve

·          Mahalli idareleri,

Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri:

·          Bu Kanuna ekli (I) , (II)  , ve (III)  , sayılı cetvellerde yer alan kamu idarelerini,

 Düzenleyici ve denetleyici kurumlar:

·          Bu Kanuna ekli (III)  , sayılı cetvelde yer alan kurumları,

 Sosyal güvenlik kurumları:

·          Bu Kanuna ekli (IV)  , sayılı cetvelde yer alan kamu kurumlarını,

 Mahalli idare: Yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediye, il özel idaresi ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareleri,

Harcama birimi: Bütçe ile ödenek tahsis edilen veya ödenek gönderilen ve harcama yetkisi bulunan birimi,

Üst yönetici:

·          Bakanlıklarda müsteşar,

Diğer kamu idarelerinde en üst yönetici,

·          İl özel idarelerinde vali ve belediyelerde belediye başkanı üst yöneticidir.

·          Milli Savunma Bakanlığında üst yönetici bakandır.

Harcama Yetkilisi: Bütçeyle ödenek tahsis edilen veya ödenek gönderilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisidir.

Bakanların Hesap Verme Sorumluluğu:

·          Bakanlar kamu kaynaklarının etkili ekonomik ve verimli kullanılması konusunda Başbakana ve TBMM’ ne karşı sorumludurlar.

Üst Yöneticilerin Hesap Verme Sorumluluğu:

·          Üst yöneticiler sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesinden ve kullanılmasından, kayıp ve kötüye kullanılmasının önlenmesinden Bakan’ a, mahalli idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.

Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme

·          Kamu idareleri bütçelerini stratejik planlarında yer alan misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedeflere uyumlu performans esasına dayalı olarak hazırlarlar. Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı ve ilgili kamu idaresi tarafından tespit edilecek olan performans göstergeleri kuruluşların bütçelerinde yer alır. Performans denetimleri bu göstergelere göre yapılır.

KAMU MALİ YÖNETİM VE KONTROL SİSTEMLERİ

·          Bütçe Sistemi

·          Harcama Sistemi

·          Muhasebe Sistemi

o    İç Kontrol ve Ön Mali Kontrol Sistemi

o    Denetim Sistemi

o    Mal Yönetimi

1 – BÜTÇE SİSTEMİ

·          Merkezi Yönetim Bütçesi

-           Genel Bütçe (I Say. Cet.)  ,

-           Özel Bütçe (II Say. Cet.)  ,

-           Düzenleyici ve Dent. Kur. Büt. (III Say. Cet.)  ,

§   1) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu

§   2) Telekomünikasyon Kurumu

§   3) Sermaye Piyasası Kurulu

§   4) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu

§   5) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

§   6) Kamu İhale Kurumu

§   7) Rekabet Kurumu

§   8) Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düzenleme Kurumu

·          Sosyal Güvenlik Kurum Bütçeleri (IV Say. Cet.)  ,

-           1) T.C. Emekli Sandığı

-           2) Sosyal Sigortalar Kurumu

-           3) Esnaf ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu

-           4) Türkiye İş Kurumu

·          Mahalli İdare Bütçeleri

-           İl Özel İdare Bütçeleri

-           Belediye Bütçeleri

·          Döner Sermayeler

·          Fonlar  

Bütçe Türleri

1 – Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu :

·          Genel Bütçe :. Anayasal kuruluşlar ile halen katma bütçe statüsünde olan kamu idarelerinin bir kısmı genel bütçe kapsamında değerlendirilmiştir.

·          Özel Bütçe: Giderleri özel gelirleri ile karşılan kuruluş bütçeleridir.

·          Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçeleri: Düzenleyici ve denetleyici kurumlar tarafından hazırlanan ve doğrudan TBMM’ ne sunulan bütçelerini ifade eder.

·          Bütçe Türleri

2 - Sosyal Güvenlik Kurum Bütçeleri :

·          T.C. Emekli Sandığı

·          Sosyal Sigortalar Kurumu

·          Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu

·          Türkiye İş Kurumu

3 - Mahalli İdare Bütçeleri :

·          Özel İdare Bütçeleri

·          Belediye Bütçeleri

Kanun kapsamındaki idarelere bağlı olarak kurulan döner sermaye işletmelerinin yeniden yapılandırılması öngörülmüştür.

Yüklenme (Taahhüt)’ ye Girişilmesi

·          Bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemez.

·          Yüklenme süresi mali yılla sınırlıdır.

·          Harcama yetkilileri, tahsis edilen ödenekler dahilinde yüklenmeye girişebilirler.

·           Yüklenmeye girişilen tutara ait ödenekler saklı tutulur; başka iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması için kullanılamaz.

Ertesi Yıla Geçen Yüklenme

·          Türk Silahlı Kuvvetlerinin çeşitli ihtiyaçları

-           Her iş itibarıyla, bütçelerinde öngörülen ödeneklerin yüzde ellisini,

·          İzleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve yüklenme süresi on iki ayı aşmamak üzere,

·          İlgili üst yöneticinin onayıyla ertesi yıla geçen yüklenmelere girişilebilir.

Gelecek Yıllara Yaygın Yüklenme

-           Merkezi Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri,

-           bir mali yıl içinde tamamlanması mümkün olmayan yatırım projeleri için

-           Maliye Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığının görüşü üzerine,

-           gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişebilir.

Bütçe Sistemindeki Yenilikler

-           Bütçeler cari yıl ve izleyen iki yılın gelir ve gider tahminlerini gösterecek şekilde hazırlanır.

-           Mali yılsonuna kadar ödenemeyen geçen yıl borçları ile ilama bağlı borçlar, ilgili idarenin cari yıl bütçesinden ödenir.

-           Kamu idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz.

-           Genel bütçe, özel bütçe ve düzenleyici ve denetleyici kurum bütçeleri, Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’ nda gösterilir.

-           Program bütçe sisteminden Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme sistemine geçilmiştir.  

5018’ e Göre Harcama Görevlileri

-           Harcama Yetkilisi: Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisidir

-           Gerçekleştirme Görevlileri: Kamu giderinin her aşamasında görev alan görevlilerdir.

-           Muhasebe Yetkilisi: Tahsilât ve ödeme işlemlerini yapan görevlidir

Harcama Yetkilileri

-           Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir.

Devlet Giderinin Aşamaları

-           Harcama Talimatı (Onay Belgesi)

-           Taahhüt (Sözleşme)

-           Tahakkuk (Gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmesi)

-           Verile Emrine Bağlama (Ödeme Emri belgesinin imzalanması)

-           Hak Sahibine Ödeme

Bütçeden bir giderin ödenebilmesi için;

-           Giderin kanun veya diğer mevzuatla öngörülmesi,

-           Malın teslim edilmiş,

-           Hizmetin yapılmış ve inşaat işinin tamamlanmış olması gerekir.

Harcama Yetkililerinin Sorumlulukları

-           Harcama Yetkilileri; Harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun tüzük ve yönetmeliklere ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından sorumludurlar.

Ödenek veya yeterli miktarda ödenek bulunmadığı halde harcama talimatı veren harcama yetkililerine,

-           BİR AYLIK NET MAAŞLARININ İKİ KATI TUTARINDA PARA CEZASI VERİLİR.

Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararı,

-           Zararın oluştuğu tarihten itibaren yasal faizi ile birlikte ilgililerinden tahsil edilir.

Alınmamış para, mal ve değerleri alınmış; gibi gösterenlere fiilleri işleyenlere

-           Her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil yapılan BİR AYLIK NET ÖDEMELERİN İKİ KATI TUTARINA KADAR PARA CEZASI VERİLİR.

Bu Kanunda belirtilen para cezaları,

-           İlgili kamu idaresinin üst yöneticisi tarafından verilir.

-           Para cezaları, karar verilmesini izleyen ay başından başlamak üzere ve herhangi bir hüküm almaya gerek kalmaksızın; ilgililerine yapılan her türlü aylık, ödenek, zam, tazminat dahil bir aylık net ödemelerin dörtte biri oranında kesilerek tahsil olunur.

Para Cezalarında Zamanaşımı

-           Kamu zararının meydana geldiği ve bu Kanunda belirtilen para cezalarının verilmesini gerektiren fiilin işlendiği yılı izleyen mali yılın başından başlamak üzere onuncu yılın sonuna kadar tespit ve tahsil edilemeyen kamu zararları ile para cezaları zamanaşımına uğrar.

Muhasebe Yetkilileri; ödeme belgesi ve eklerinin üzerinde yapacakları inceleme;

-           Yetkililerin imzalarının tamam olması,

-           Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olması,

-           Maddi hata bulunup bulunmadığı,

-           Hak sahibinin kimliği hususlarını kapsar.

-           Ayrıca, Muhasebe Yetkilileri; nakit mevcudunun tüm ödemeleri karşılayamaması halinde, giderlerin, muhasebe kayıtlarına alınma sırasına göre ödenmesinden, vergi, resim, harç, prim ve fon gibi ödemeler ile emanet hesaplardan yapılan ödemelere öncelik verilmesinden sorumludurlar.

Ön mali kontrol,

-           Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile mali hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar.

 Ön mali kontrol süreci,

-           Mali karar ve işlemlerin hazırlanması,

-           Yüklenmeye girişilmesi,

-           iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve

-           Belgelendirilmesinden oluşur.

Kamu idarelerinde ön mali kontrol görevi, yönetim sorumluluğu çerçevesinde yürütülür.

Birleşemeyecek Görevler

Harcama yetkilisi ile muhasebe yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Mali hizmetler biriminde ön mali kontrol görevini yürütenler mali işlem sürecinde görev alamazlar.

5 – KAMU MALİ DENETİM SİSTEMİ

Mevcut Denetim Sistemi

a) İdari Denetim: Maliye Bakanlığı denetim elemanları tarafından yapılır.

b) Yargı Denetimi: Sayıştay Denetimidir.

c) Yasama Denetimi: TBMM Denetimi

Yeni Denetim Sistemi

a) İç Denetim

Kamu harcamaların idari denetiminin, Üst Yöneticiler tarafından sertifikalı adaylar arasından atanacak “İç Denetçiler”  tarafından,

b) Dış Denetim

Sayıştay tarafından yapılacak harcama sonrası dış denetimin amacı, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır.

c) TBMM Denetimi

1 - TBMM çalışmaları sırasında soru, gensoru, meclis araştırması, meclis soruşturması,

2 – Sayıştay tarafından hazırlanan genel uygunluk bildirimlerinin kabul edilmesi,

3 – Bütçe kesin hesap kanun tasarılarının görüşülmesi şeklinde yapılır.

d) Maliye Bakanlığı Denetimi

Mali yönetim ve kontrol sisteminin tümüyle zaafa uğradığı, belirgin yolsuzluk veya kamu zararına yönelik emarelerin ortaya çıktığı durumlarda; ilgili bakanın talep etmesi veya doğrudan Başbakanın onayı üzerine Maliye Bakanı, yetkili denetim elemanlarına, kamu idarelerinin tüm mali yönetim ve kontrol sistemlerini, mali karar ve işlemlerini mevzuata uygunluk yönünden teftiş ettirir. Bu teftişler sonucunda düzenlenecek raporların bir örneği İç Denetim Koordinasyon Kuruluna, bir örneği de gerekli işlemlerin yapılması için ilgili bakana gönderilir.

e) İçişleri Bakanlığı Denetimi

6 - MAL YÖNETİMİ

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin mal yönetimi ilgili kanunlarında düzenlenir.

Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinin her türlü taşınır ve taşınmazlarının satışına Maliye Bakanlığı yetkilidir.

Mal yönetim dönemi hesabının verilmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.

Genel Yönetim kapsamındaki idarelerin tasarrufları altında bulunan tüm taşınır ve taşınmaz malların muhasebe kayıtlarında gösterilmesi öngörülmektedir.

İkincil Mevzuat

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile bu Kanun’ un uygulanmasına ilişkin ikincil mevzuata;